Onderzoek: Waarom COVID-19 de digitalisering van het MKB in Europa niet versnelt

Sinds het uitbreken van de pandemie hebben we op basis van onze eigen gegevens verschillende artikelen gepubliceerd over de economische gevolgen van de COVID 19-pandemie. Deze keer hebben we besloten om de rollen om te draaien. We vroegen bijna 500 eigenaren en CEO’s MKB’s in heel Europa hoe de pandemie hun digitalisering beïnvloedt.

Onze belangrijkste bevindingen:

• De meerderheid van de MKB-eigenaren en managers zegt dat COVID-19 de digitalisering van hun bedrijf niet heeft versneld.
• Gebrek aan budget wordt gezien als de belangrijkste belemmering voor de versnelling van de digitalisering. 
• Tevredenheid over overheidssteun hangt samen met eigen vooruitgang in digitalisering

In dit artikel

Hoe de pandemie de digitalisering van Europa beïnvloedt

Aan het begin van de pandemie waren veel waarnemers het erover eens dat de maatregelen om het coronavirus in te dammen een duidelijk neveneffect zou hebben: het versnellen van de digitalisering. Negen maanden na de eerste lockdown blijkt uit het laatste onderzoek van Sortlist dat de zaken niet zo simpel zijn.

In de Europese kernmarkten van Sortlist – België, Frankrijk, Spanje en Duitsland – zei 43,8% van de MKB’s dat de pandemie de digitalisering wel degelijk heeft versneld, terwijl 30,5% zei dat het de digitalisering had vertraagd. Daarnaast zegt 22,7%  dat er helemaal geen verandering was.

Waar COVID-19 de digitalisering daadwerkelijk heeft versneld

In Spanje vindt een overweldigende 67,0% van de eigenaars en managers van MKB’s dat de maatregelen tegen de pandemie hun digitaliseringsinspanningen hadden versneld, terwijl 11,0% aangaf dat ze die inspanningen hadden vertraagd en 22,00% geen effect zag in hun bedrijf.

Spanje is het enige responderende land in ons onderzoek waar een meerderheid van de ondernemers zegt dat de COVID 19-pandemie de digitalisering heeft versneld.

Waar COVID-19 de digitalisering niet heeft versneld

De resultaten voor Duitsland hebben de drempel van 50% niet gehaald. 47,0% van de bedrijfseigenaren zei dat hun digitalisering sinds de eerste lockdown op snelheid was gekomen. Volgens 28,0% was precies het tegenovergestelde waar en 23,0% zei dat er geen verandering was.

Onze enquête toont een gelijkaardig beeld voor België. 42,9% van de MKB-eigenaars ziet de digitalisering van hun bedrijf toenemen, terwijl 36,7% zegt dat de digitaliseringsinspanningen worden uitgesteld. Daarnaast ziet 17,3% geen verandering.

In Frankrijk zagen MKB’s de digitalisering eerder vertragen (39,0%) dan versnellen (33,0%). Een kwart van de eigenaars en managers zag geen verandering in hun bedrijf.

In Nederland zijn de resultaten zeer vergelijkbaar met die in Frankrijk. Volgens de Sortlist-enquête zei 38,0% van de MKB’s dat de digitalisering van hun bedrijven vertraagde, terwijl 29,0% een versnelling registreerde. 26,0% zag geen verandering.

De kernlanden van Sortlist in detail

Spanje

Een duidelijke meerderheid van de eigenaars en managers van Spaanse MKB’s gaf aan dat de COVID 19-pandemie een positief effect had op hun inspanningen om hun bedrijven meer digitaal te maken.

40,2% van de Spaanse bedrijven die een digitale versnelling zagen, zeiden dat ze extra maatregelen moesten nemen om het werken van thuis” tijdens de lockdown toe te laten. 28,0% zei dat ze hun verkoop naar het web hadden verplaatst. 20,5% heeft nieuwe externe communicatiekanalen toegevoegd en 11,4% heeft andere maatregelen genomen.

De grote stap die Spanje heeft gezet in de richting van een grotere digitalisering van de bedrijfsprocessen kan in verband staan met de situatie waar het land zich in bevond aan het begin van de pandemie. Volgens het recente verslag van de Europese Commissie over de integratie van digitale technologie door bedrijven, lagen de Spaanse bedrijven vlak voor het uitbreken van de pandemie onder het EU-gemiddelde. 

De Spaanse eigenaars en managers van kleine en middelgrote ondernemingen voelen zich bij hun inspanningen echter vaak onvoldoende gesteund door de regering en de overheid. 43,0% zegt dat er helemaal geen hulp beschikbaar is. Daarnaast zegt 43,0 % dat er steun beschikbaar is, maar dat er ruimte is voor verbetering. Slechts 13,0% zei tevreden te zijn met de beschikbare overheidssteun.

Duitsland

De Duitse MKB’s begonnen in de eerste lockdown vanuit een vergelijkbare positie als hun Spaanse collega’s, met een gemiddelde digitalisering die onder het EU-gemiddelde ligt, volgens het EU-verslag over de integratie van digitale technologie door ondernemingen.

45,9% van de Duitse MKB-eigenaars die een versnelling van de digitalisering in hun bedrijf realiseerden, creëerden de mogelijkheid om vanuit huis te werken. 28,2% heeft hun verkoop online verplaatst en 20,0% heeft nieuwe externe communicatiekanalen toegevoegd.

In vergelijking met Spanje zijn ondernemers in Duitsland meer tevreden over de overheidssteun. 25,0% zei dat er voldoende steun is van overheidsinstellingen en nog eens 45,0% zei dat er wel steun beschikbaar is, maar dat deze mag worden uitgebreid. 25,0% zei dat er geen hulp aangeboden wordt voor hun digitaliseringsinspanningen.

De relatieve tevredenheid over de overheidssteun zou verband kunnen houden met het feit dat de Duitse economie tot nu toe minder te lijden heeft gehad van de gevolgen van de pandemie, volgens cijfers van de OESO.

België

De resultaten van onze enquête voor België zijn vergelijkbaar met die van Duitsland. 46,8% van de bedrijven die een versnelling van hun digitalisering constateerden, hebben aanvullende maatregelen genomen om het “thuiskantoor” mogelijk te maken. 24,2% digitaliseerden hun omzet, 14,5% voegde nieuwe kanalen toe voor hun externe communicatie en nog eens 14,5% nam andere maatregelen.

De Belgische ondernemers zijn relatief tevreden over de beschikbaarheid van publieke hulp bij hun digitalisering. Slechts 16,3% zei dat er onvoldoende steun was. 57,1% zegt dat er steun is met ruimte voor verbetering en nog eens 20,4% zegt dat er voldoende hulp is.

België behoorde tot de top 3 van de EU-landen wat betreft de integratie van digitale technologieën in hun processen vóór het uitbreken van de pandemie.Deze relatief hoge tevredenheid over de overheidssteun zou een van de redenen kunnen zijn waarom België de crisis op een ander niveau van digitalisering is begonnen. 

Frankrijk

In tegenstelling tot bovenstaande landen, zei de meerderheid van de MKB eigenaren in Frankrijk en Nederland dat de aanhoudende pandemie hun digitalisering had vertraagd. 

In Frankrijk lijkt de belangrijkste reden hiervoor een gebrek aan budget te zijn. 46,2% van degenen die zeiden dat hun digitalisering was vertraagd of niet was beïnvloed, zeiden dat ze niet genoeg geld hadden om belangrijke veranderingen door te voeren. Echter zei 39,1% dat ze bij het begin van de crisis al digitaal genoeg waren en 7,8% zei dat ze niet over de expertise beschikken om de digitalisering te verbeteren.

Het gebrek aan begrotingsmiddelen zou verband kunnen houden met het feit dat Frankrijk één van de EU-landen is die bijzonder hard is getroffen door de economische crisis. De Fransen lijken echter tamelijk tevreden te zijn over de beschikbaarheid van overheidssteun. Slechts 15,0% zei dat er niet genoeg steun is, terwijl 47,0% zei dat er steun beschikbaar is en kan worden verbeterd. 24,0% zegt dat er voldoende overheidssteun beschikbaar is.

Nederland

De resultaten voor Nederland zijn vergelijkbaar met die van Frankrijk. De twee landen zijn echter vanuit verschillende startposities aan de eerste lockdown begonnen. Terwijl Frankrijk op het gebied van digitalisering dicht bij het EU-gemiddelde lag, stond Nederland net achter België op de 4e plaats in de EU-ranglijst.

Minder ondernemers in Nederland dan in Frankrijk achtten zichzelf echter voldoende digitaal om de crisis te overleven. 27,0% in Nederland zegt al genoeg digitale technologie te hebben geïntegreerd, tegenover 39,1% in Frankrijk.

33,0% van de Nederlandse MKB-eigenaren en -managers zei dat een gebrek aan geld de belangrijkste reden was om hun digitalisering te vertragen, en 13,0% zei dat een gebrek aan kennis de sleutel was. 

Ondernemers in Nederland lijken behoorlijk tevreden te zijn met de steun van de overheid voor hun digitalisering. 34,0% zei dat er voldoende hulp beschikbaar was. 44,0% zei dat er wat hulp beschikbaar is, maar dit wel zou kunnen worden uitgebreid. En 15,0% zei dat er geen steun beschikbaar is.

Conclusies

Ons onderzoek laat een ambivalent beeld zien van de impact van de COVID-19 pandemie op de digitalisering van bedrijven in Europa. Terwijl enkele landen of ondernemers een duidelijke versnelling van de digitalisering zagen, was voor veel andere landen precies het tegenovergestelde het geval. Dit kan een aantal redenen hebben.

1. Verschillende Europese landen begonnen met de eerste lockdown met zeer verschillende niveaus van digitale integratie.
2. Bij het digitaliseren van een bedrijf gaat het om meer dan alleen het thuiswerken en het online communiceren.
3. Innovatie kost geld. Voor veel kleine en middelgrote ondernemingen kan investeren in digitale technologieën al een hindernis zijn als er geen economische crisis is. In de huidige situatie kan het voor bedrijven nog moeilijker worden om de eisen van de markt bij te houden.

Uit onze studie blijkt ook dat er een duidelijke correlatie bestaat tussen de tevredenheid van ondernemers over de overheidssteun en hun prestaties in de pan-Europese digitaliseringsranglijst van de EU. Dit betekent dat de overheid een belangrijke rol moet spelen. De overheid moet daarom de programma’s die goed werken, voortzetten en tegelijkertijd de inspanningen verbeteren daar waar nog ruimte is voor optimalisatie. Dit zou nog relevanter kunnen worden in de post-pandemische periode, waarin regeringen met een schuldenlast moeten beslissen waar ze wel en waar ze niet op de overheidsuitgaven moeten bezuinigen.

Methodologie

Voor dit verslag heeft Sortlist 498 eigenaren en managers van kleine en middelgrote ondernemingen in Spanje, Frankrijk, Duitsland, België en Nederland ondervraagd. Een MKB is een bedrijf met minder dan 250 werknemers en een jaarlijkse omzet van niet meer dan 50 miljoen euro. Het onderzoek werd uitgevoerd tussen 27 november en 7 december 2020 via een online tool.